Mánát liikojit leat doaimmas ja valáštallanservviin leat ollu buorit fálaldagat. Gávnnat makkár valáštallansearvvit leat du lagasbirrasis, ja váldde oktavuođa vai du mánná sáhttá searvat. Go mánná lea mearridan guđemuš valáštallamii háliida searvat, fertet dieđihit máná miellahttun ja máksit divatmávssu. Lea dehálaš ahte mánát bohtet hárjehallamiidda rivttes áigái, sihke hárjeheaddji ja joavkoustibiid dáfus, ja vai mánná beassá ráhkkanit ovdal hárjehallan álgá. Nuorran lea dábálaš ahte váhnemat leat mielde hárjehallamiin.
Sáhtát valáštallagoahtit vaikke guđe agis leat, go ii leat goassige menddo maŋŋit. Leat olusat geat valáštallagohtet go álget skuvlii sullii guđajahkásažžan. Gávdnojit maiddá valáštallamat gos láhčet vai vel nuorat mánát sáhttet álgit. Lea dábálaš, ja sávaldat, ahte mánát valáštallet iežaset lagasbirrasis. Nu ahte leat oanehis gaskkat, ja aktivitehta dahkko ovttas luohkáustibiiguin. Oaivil lea hukset oadjebasvuođa ja loaktima. Muhttin mánáin lea čielga sávaldat leat mielde dihto valáštallansuorggis dahje aktivitehtas, ja eará mánát ges movttiidahttojuvvojit searvat masa nu go sin ustibat leat das mielde. Muhtomin leat maiddá ovddasteaddjit geat movttiidahttet mánáid valáštallagoahtit. Mánát leat iešguđetláganat ja sis leat iešguđetlágan beroštumit, ovddasteaddjit sáhttet veahkehit mánáid gávdnat doaimma mainna jáhkket sii loktet. Jus du mánás lea beroštupmi dahje beroštišgoahtá aktivitehtii, lea stuorát vejolašvuohta ahte mánná joatká dainna ja ahte lea juoga mii buktá ilu guhkit áiggi. Sáhttá maid jearrat skuvllas/mánáidgárddis makkár valáštallansearvvit leat lahka dan báikki gos orut. Lea álo soames gii sáhttá veahkehit. Jus giella dagaha dutnje váttisvuođaid, sáhtát gullat oahpaheddjiin dahje gieldda gulahallanolbmuin sáhttá go son veahkehit du gávdnat rivttes olbmo valáštallanjoavkkus. Muhttin gielddain leat bargit valáštallanráđis geat maid sáhttet veahkehit. Go leat ožžon oktavuođa joavkohárjeheddjiin/gulahallanolbmuin lea dehálaš jearrat goas ja gos hárjehallan lea, ja makkár dávviriid dárbbaša. Ii leat nu váralaš jus dus eai leat rivttes dávvirat vuosttaš hárjehallamis, dalle lea dehálat oahpásmuvvat, sihke dutnje ja du mánnái. Leat muhttin valáštallamat masa dárbbašuvvojit liigedávvirat sihkarvuođa dihte. Jus dus leat eará jearaldagat, de ale bala jearramis.
Lea hui dehálaš boahtit áiggil hárjehallamiidda, ja áinnas moadde minuhta ovdal hárjehallan álgá. Dalle dus lea áigi hállat hárjeheddjiin dahje eará rávisolbmuiguin. Ahte lea áktejupmi áigái mearkkaša ahte boahtá áiggil hárjehallamiidda. Dalle lea hárjeheaddji doaibma maiddá álkit, ja mánná oažžu áiggi ráhkkanit. Jus lea hárjeheaddji hárjehallamis de lea son guhte mearrida, ja lea dehálaš ahte don veahkehat iežat máná doahttalit dan. Jus háliidat hállat hárjeheddjiin de daga áinnas dan, ja várut ahte hálat rávisolbmoságaid rávisolbmuiguin. Ale geavat iežat máná dulkan jus it máhte dárogiela, muhto iskka baicce leago vejolaš fidnet giellaveahki. Jus dus ii leat biila sáhtát jearrat sáhttá go du mánná čuovvut muhttin eará olbmo hárjehallamiidda. Olugat vázzet, sihkkelastet dahje váldet busse. Lea dábálaš ahte ovddasteaddjit leat daid nuoramusaid mielde hárjehallamiidda. Sáhttá leat buorre jurdda jearrat dahje digaštallat hárjeheddjiin mii lea dábálaš, ja sáhttá leat erohus valáštallamiid gaskkas, ja seammás leat mánát iešguđetláganat ja sis leat iešguđetlágan dárbbut, ja dat lea maid áibbas dábálaš. Deháleamos lea ahte du mánná loaktá ja dovdá iežas oadjebassan.
Go mánná lea mearridan valáštallagoahtit, fertet dieđihit máná sisa valáštallansearvái. Vai šaddá miellahttun de ferte dieđihit iežas ja/dahje máná sisa namain, riegádandáhtoniin, sohkabeliin, ássančujuhusain, telefovdnanummariin ja e-poastačujuhusain elektronalaš miellahttoregistarii man valáštallansearvi geavaha. Ollu valáštallansearvvit geavahit bálvalusa Min idrett. Dasa lassin ferte máksit miellahttodivvaga ja don leat miellahttun dan beaivvi rájes go leat sihke registrerejuvvon ja leat máksán. Miellahttodiva ferte máksot juohke jagi. Lea dehálaš ahte valáštallansearvi oažžu rivttes dieđuid vai sáhttibehtet gulahallat. Nuoramusaid gulahallan joavkkuin dáhpáhuvvá rávisolbmuid bokte, muhto go šaddet boarráseabbo de sáhttá hárjeheaddji gulahallat njuolga valáštalliiguin. Ollu joavkkuin leat sierra gulahallanjoavkkut Facebookas, Spondas dahje eará vuogádagain, gos addojuvvojit dehálaš dieđut. Sáhttá leat nu ahte ii šatta hárjehallan, ahte sirdet hárjehallanáiggi, ahte leat čoahkkimat ovddasteddjiide dahje ahte galgá leat veahkkálasbargu. Sáhtát jearrat hárjeheaddjis dán birra go mánná dieđiha iežas miellahttun. Lea hui dehálaš sihke valáštallanjovkui, dutnje ovddasteaddjin ja du mánnái ahte lea buorre gulahallan. Mihttun buohkaide lea ahte du mánná ja don galggat loaktit nu bures go vejolaš valáštallanjoavkkus, ja dat eaktuda ahte buohkat geat lea oassin das áŋgiruššet dan ovdii.
Jus dárbbašat veahki máksit sáhtát ohcat doarjaga NAV:s/gielddas dahje ovdamearkka dihte Báhtareddjiidbálvalusas (Flyktningetjenesten). Muhttin valáštallanjoavkkuin lea Solidariteahttafoanda mas sáhtát ohcat doarjaga. Muđui sáhtát guldalit episoda mii lea Valáštallama ja ruhtadili birra, das gulat eanet dieđuid.
