Valáštallan Norggas galgá bargat dan ovdii ahte juohkehaččas, beroškeahttá sohkabealis, agis, doaibmannávccas, sosiála dahje etnalaš duogážis, galgá leat vejolašvuohta valáštallat iežas dáhttuid ja dárbbuid vuođul. Dat mearkkaša ahte buot mánát geat háliidit valáštallat, leat váimmolaččat buresboahtimat valáštallanservviide. Lea maiddá mihttun ahte valáštallanillu lea guovddážis, nu ahte mánát sáhttet valáštallat máŋggaid jagiid oadjebas ja buriid searvevuođain. Valáštallama árvvut leat stoahkalas, ambišuvnnalaš, rehálaš ja fátmmasteaddji.
Valáštallan Norggas galgá bargat dan ovdii ahte juohkehaččas, beroškeahttá sohkabealis, agis, doaibmannávccas, sosiála dahje etnalaš duogážis, galgá leat vejolašvuohta valáštallat iežas dáhttuid ja dárbbuid vuođul. Dat mearkkaša ahte jus gávnnat valáštallama masa don dahje du mánná háliida searvat, ja du ruovttubáikkis lea dat fálaldat, de váldojuvvot vuostá rabas mielain valáštallanjovkui dahje searvái. Lea sávaldat ahte eambbosat galget sáhttit searvat ja valáštallat máŋggaid jagiid. Danne galgá vuoruhit searválagaid suohtastallat, beroškeahttá guđe dásis olmmoš lea. Norgga Valáštallanlihtu višuvdna lea "Valáštallanillu buohkaide" ja jurdda lea ahte buohkat galget beassat vásihit valáštallama, hálddašeami ja ovdáneami oadjebas ja buriid searvevuođain.
Buohkat, beroškeahttá duogážis ja ovdehusain, galget gávdnat iežaset saji ja dovdat ilu go servet valáštallamii. Oassálastit ja ovddasteaddjit fertejit vásihit ahte doaimmas mii fállojuvvo, lea fair play vuolggasadjin, mas lea vuoiggalašvuohta, servodaga máŋggabealatvuohta ja seamma vejolašvuođat eaktun. Searvat aktiivvalaš valáštallamii valáštallansearvvi bokte berre leat vejolašvuohta mii buohkain lea olles eallinagi. Eallinagi valáštallanillu mearkkaša earret eará ahte ii oktage galgga vásihit eahpeáššálaš dahje vuoigatmeahttun vealaheami. Fálaldat galgá fátmmastit ja leat heivehuvvon buohkaide, ja das galgá leat buorre kvaliteahtta daid árvvuid vuođul mat leat valáštallamis.
Valáštallan lea vuođđuduvvon muhttin vuođđoárvvuid vuođul. Valáštallandikkis 2019:s mearriduvvui sajáiduhttit ođđa árvvuid. Dat ođđa árvvut leat stoahkalas, ambišuvnnalaš, rehálaš ja fátmmasteaddji, muhto mii leat dáid árvvuid sisdoallu?
Stoahkalas mearkkaša ahte valáštallan galgá seailluhit ilu, stoahkama ja sáhkkiivuođa buot oktavuođain valáštallamis. Stoahkat sáhttá dahkat okto dahje ovttas iežas ustibiiguin maiddá go ii leat organiserejuvvon hárjehallamiin. Valáštallan sáhttá maiddá leat dat ahte lea variašuvdna doaimmain, ii dat ahte galgá šaddet čeahppi ovtta valáštallamis. Spábbavaláštallamis sáhtát ovdamearkka dihte stoahkat spáppain okto ja ovdánahttit teknihkalaš máhtuid danin go du mielas lea somá dan dahkat.
Mánát ohppet dávjá ođđa máhtuid stoahkama bokte. Valáštallan lea stohkan, valáštallan háliida buktit ilu doaimmaid bokte, beroškeahttá prestašuvdnadásis. Galgá leat mojunjálbmi go lea mielde doaimmain ja go valáštallá. Lea dehálaš ahte aktivitehta addá buriid vásáhusaid, vaikke vel fertetge bargat garrasit vai ovdánat dahje veahkehat iežat joavkoustibiid olahit oktasaš mihtu.
Ambišuvnnalaš sáhttá mearkkašit ahte lea mearrediđolaš. Go lea mearrediđolaš de lea plánalaš lahkoneapmi ovdáneapmái buot surggiin valáštallamis, ja seammás čájeha ahte lea dáhttu ovdánit. Buohkat geat valáštallet háliidit vásihit hálddašeami ja buorideami. Maiddá valáštallamis lea sávaldat ovdánit iešguđetge dásiin ja šaddat buoret valáštallanorganisašuvdnan, ja sátni ambišuvnnalaš signalisere dán sávaldaga. Lea maiddá lohpi leat ambišuvnnalaš iežas ovdáneami hárrái. Jeara áinnas hárjeheaddjis dahje earáin maid don dárbbašat vai šattat buoret ja maid don sáhtát hárjehallat. Sáhtát oažžut evttohusaid maid sáhtát hárjehallat ruovttus, organiserejuvvon hárjehallamiidda lassin. Oahppat ođđa máhtuid, dahje vásihit ahte hálddaša áššiid buoret go ovdal lea maiddá buorre go dat dagaha ilu ja iešluohttámuša, ja dainna movttiiduvvo joatkit. Sáhttá maiddá iežas movttiidahttit go bidjá alcces ođđa mihtuid.
Valáštallamis lea hui dehálaš ahte lea fair play ja rehálašvuohta. Lea dehálaš čuovvut njuolggadusaid, sihke hárjehallamiin ja valáštallandoaluin. Juohke valáštallamis leat sierra njuolggadusat, ja juohke valáštallanjoavkkus leat sierra njuolggadusat ja láidestusat iežaset doaimmaide. Valáštallamis lea mihttun ahte meannuda buohkaid - joavkoustibiid, hárjeheddjiid, jođiheddjiid, duopmáriid ja vuostálastiid - áktejumiin vaikke vel ii leat ovttaoaivilis singuin álo. Danne ii berre dahkaluddat bávččagan, verrošit dahje geahččalit geahččaladdat njuolggadusaid. Lea maiddá dehálaš leat rehálaš buot dilálašvuođain. Jođiheaddjit, hárjeheaddji ja ovddasteaddjit fertejit leat buorrin ovdagovvan.
Fátmmasteaddji mearkkaša ahte organisašuvdna oaidná buohkaid, dagaha oadjebasvuođa ja atná fuola buohkain. Valáštallan galgá fuolahit ahte buohkat loktet, ahte leat buorit searvevuođat ja ahte buohkat galget sáhttit searvat ja presteret iežaset dási ja dáhttu vuođul. Fátmmasteaddji lea min miellahttovuođđuduvvon organisašuvnna birra, juohke jienas lea seamma árvu. Dat mearkkaša ahte Norgga Valáštallanlihtus (Norges Idrettsforbund) lea mihttun seailluhit servodaga máŋggabealatvuođa valáštallamis, vai valáštallan Norggas speadjalastá servodaga mas mii leat oassin ja gos ii oktage galgga hilgojuvvot. Fátmmasteaddji valáštallan čohkke báikegottiid ja stuorraservodagaid oktii. Don váldojuvvot vuostá rabas mielain ja valáštallama bokte oaččut ođđa birrasa gos ođđa ustitvuođat riegádit. Dát guoská sihke mánáide ovddasteddjiide.
Eaktodáhtolašvuohta ja veahkkálasbargu lea valáštallama, ja joavkkuid, geađgejuolgi, ja danne lea dehálaš váldit vára buohkain geat áŋgiruššet ja dahkat nu ahte sii loktet bures eará eaktodáhtolaččaiguin ja ahte leat aktiivvalaččat. Demokratiija lea maid čoavddasátni. Lea dehálaš čoahkkanit ja doahttalit eanetlogu mearrádusa. Miellahtuin galgá leat vuoigatvuohta muitalit iežas oaivila. Danne ávžžuhuvvo ahte sii guđet háliidit veahá eanebuš áŋgiruššat sáhttet leat jođiheaddjin ja hárjeheaddjin. Dát sáhttá dagahit ahte leat justa don gii sáhtát leat mielde váikkuhit joavkku eanet positiivvalaš ovdáneapmái ja dan guvlui gosa háliidat. Lea maiddá mearrideaddjin ahte lea oskkáldas jovkui ja daid eará miellahtuide, nu ahte buohkat čuvvot árvvuid, mihtuid ja njuolggadusaid. Erenoamážit, galgá meannudit buot olbmuid áktejumiin. Valáštallamis lea sadji earálágánvuhtii, ja buohkain lea seamma árvu.
